Mihalgazi Belediye Başkanı Zeynep Güneş Akgün şu ifadeleri kullandı;

“Eskişehir Büyükşehir Belediyesi'nin 2024 yılı kesin hesap raporu titizlikle incelendiğinde, mali yönetim ve bütçe uygulamaları açısından dikkat çekici bazı yapısal sorunların ve mevzuata aykırılık teşkil edebilecek uygulamaların yer aldığı görülmektedir. Bu çerçevede, kamu kaynaklarının etkin, ekonomik ve verimli kullanımına ilişkin ilkelere bağlı kalınarak tespit edilen hususları Meclisimizin takdirine sunuyorum.

Rapor, belediyenin 2024 yılına ait tüm bütçe gider hareketlerini, finansman kaynaklarını, taşınır mal hesaplarını, bilanço kalemlerini ve bütçe uygulama sonuçlarını kapsamaktadır. Raporun genel yapısı itibarıyla kamu mali yönetimi çerçevesinde yasal zorunlulukları teknik olarak yerine getirdiği görülmektedir. Ancak veri sunumunda açıklık, karşılaştırılabilirlik ve performans ölçümü açısından önemli eksikler bulunmaktadır. Kesin hesabınızdan hiçbir şey anlaşılmıyor.

Gelir ve gider gerçekleşme oranlarına ilişkin ayrıntılar sunulmuştur. 2024 yılına ilişkin kesin hesap cetvellerinde, Büyükşehir Belediyesi'nin toplam gideri 6 milyar 918 milyon TL, toplam geliri ise 7 milyar 88 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Ancak raporda bu tutarların bütçeye göre gerçekleşme oranları belirtilmemiş, sapma ve analizlere yer verilmemiştir. Bu durum, hem bütçenin öngörülen hedeflerine ne ölçüde ulaştığını göstermemekte hem de stratejik plan ve performans programı ile ilişkilendirmeyi zorlaştırmaktadır.

Mevzuat gayet açık. Sayın Başkan, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 41. maddesi, faaliyet raporlarında gerçekleşme oranları üzerinden hesap verilmesini öngörmektedir. Çözüm önerisi olarak, kesin hesap cetvellerinde her bir gelir ve gider kaleminin gerçekleşme oranı yüzde (%) olarak gösterilmeli, sapma analizleriyle birlikte yıl içi performans değerlendirmesi yapılmalıdır.

Kaynak sayfalarında, 43. sayfaya bakabilirsiniz. Bütçe gelirleri orada yer alıyor. Sayfa 35'te ise bütçe giderleri mevcuttur.

Giderler çok yüksek; ancak gerekçeli açıklamalar yer almamaktadır. 2024 yılı kesin hesap cetvellerine göre Büyükşehir Belediyesi'nin toplam gideri 6 milyar 918 milyon TL gibi oldukça yüksek bir düzeyde gerçekleşmiştir. Örneğin bu kapsamda yalnızca yol yapım giderleri 390 milyon 793 bin TL, sosyal tesis yapım giderleri ise 6 milyon 551 bin TL olarak gerçekleşmiştir. Ancak bu yüksek harcamaların hangi ihtiyaç doğrultusunda yapıldığına, toplum yararına etkilerine veya maliyet-etkinlik analizlerine dair herhangi bir açıklama yer almamaktadır. "Yaptık, geçtik" dediniz ama ne yaptığınız belli değil.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 18. maddesi açıkça belirtmektedir: Yatırım programı ve projeler meclis onayıyla yapılır. Çözüm önerisi olarak, yüksek tutarlı sermaye yatırımları gerçekleştirilmeden önce kamu yararına uygunluk, maliyet-fayda analizi ve performans hedefleri ile ilişkili veriler açıkça ortaya konulmalıdır. Kesin hesap cetvellerinde bu yatırımların detaylı gerekçelerine yer verilmeli ve bu harcamaların stratejik plana nasıl hizmet ettiği şeffaf biçimde açıklanmalıdır.

Kredi kullanımı hakkında da şunu belirtelim: Kredi kullanımı ile performans sonuçları arasında doğrudan bir bağ kurulmalı ve borçlanmanın etkisi raporlarda şeffaf biçimde sunulmalıdır. Aksi takdirde borçlanma, amaç dışı kullanıma ve kaynak israfına dönüşebilir. Sayfa 22’ye bakarsanız, orada finansmanın ekonomik sınıflandırılmasını da görebilirsiniz.

Sosyal yardım ve transferler kalemlerinde de şeffaflık sağlanmamıştır Sayın Başkan. 2023 yılında Büyükşehir Belediyesi tarafından hane halkına yapılan transferler 27 milyon TL düzeyindeyken, bu tutar 2024 yılında yaklaşık 260 milyon TL’ye ulaşmıştır. Yani seçim yılında bu yardımlar %840 oranında artmıştır. Ancak bu harcamaların hangi sosyal yardım kanallarına yönlendirildiği, kimlere ve hangi kriterlere göre dağıtıldığı, yardım alan kişi sayısı gibi bilgiler kesin hesap raporunda yer almamaktadır. Ayrıca bu harcamalar Meclis kararına dayanmamaktadır. Bu durum, saydamlık, denetlenebilirlik ve hesap verilebilirlik ilkeleri açısından önemli bir eksikliktir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 14. maddesi, belediyelerin sosyal yardım yapabileceğini, ancak meclis kararı gerektirdiğini açıkça belirtmektedir. Bu kuralın da uygulanmasını beklerdik.

Ödenek üstü harcamalar gerçekleşmiştir Sayın Başkan. 2024 yılı bütçesinde hizmet alımları, bakım-onarım giderleri ve personel giderleri için belirlenen ödenek sınırları aşılmıştır. Bu kalemlerde ödenek üstü harcamalar yapılmıştır. Bu tür uygulamalar, Meclis tarafından belirlenen bütçe sınırlarının dışına çıkılması anlamına gelir ve bütçe disiplinini doğrudan zedeler.

Araç kiralama giderleri ise aşırı derecede yüksektir. 2024 yılında Eskişehir Büyükşehir Belediyesi'nin yalnızca taşıt kiralama giderleri için harcadığı tutar 251 milyon TL'dir. Buna ek olarak, iş makinesi kiralama giderleri de 180 milyon TL'dir. Toplam taşıt ve iş makinesi kiralama giderleri 431 milyon TL’ye ulaşmaktadır. Bu tutar, aynı yıl içerisinde araç satın alımına harcanan 1.5 milyon TL'ye kıyasla yaklaşık 275 kat fazladır. Bu kadar yüksek bir tutarı, yani bütçenizin yaklaşık %10’unu araç kiralamaya ayırmanız, mali disiplinden ve yönetimden uzak olduğunuzu göstermektedir.

Burada da biliyorsunuz, uzun vadeli kiralamalarda söylenen bir şey var: alma yoluna gitmenin daha doğru olduğuna dair Sayıştay’ın da bir önerisi var.

Genel Değerlendirme ve Sonuç

Sayın Başkan, inşallah bu önerilere dikkat edersiniz. 2024 yılına ait kesin hesap raporu incelendiğinde, belge şeklen tam ve yasal zorunluluklara uygun biçimde düzenlenmiş olsa da içerik yönüyle kamuoyunu bilgilendirme, hesap verilebilirlik ve mali saydamlık ilkeleri bakımından çeşitli eksiklikler barındırmaktadır.

Gelir ve gider gerçekleşme oranlarının detaylı şekilde analiz edilmemesi, yüksek tutarlı sermaye harcamalarına ilişkin açıklamaların ve performans hedeflerinin sunulmaması, borçlanma kalemleri ile yatırım planlaması arasında stratejik bir bağ kurulmaması, taşınır mal edinimlerinin bütçe kayıtlarıyla ilişkilendirilmemesi, sosyal yardım ve transfer kalemlerinde kişi sayısı, dağıtım yöntemi, meclis kararları gibi bilgilerin eksikliği, ödenek dışı harcamaların gerçekleşmiş olması, araç kiralama harcamalarının satın alma seçeneğiyle karşılaştırılmaksızın uzun vadeli mali yük oluşturacak şekilde yüksek kalması gibi temel sorunlar göze çarpmaktadır.

Enflasyon ya da başka ekonomik gerekçeler, bu eksikliklerin bahanesi olamaz Sayın Başkan. Büyükşehir Belediyesi'nin mali yönetiminde şeffaflık konusu, Sayın Başkan, 11 yıldır tarafımızca dile getirilmektedir. İnşallah gelecek yıl, daha farklı bir kesin hesap ve faaliyet raporuyla karşılaşırız.

Şeffaflık, etkinlik ve hesap verilebilirlik ilkelerinin daha güçlü şekilde hayata geçirilmesi gerektiği görülmektedir. Nitekim yalnızca 2024 yılı içerisinde taşıt ve iş makinesi kiralamaları için yaklaşık 431 milyon TL harcanmış olması bile, mali yönetimin şeffaflıktan uzak olduğunu göstermektedir.

Sonuç olarak bu eksikliklerin giderilmesi, hem kurumsal saygınlığın artırılması hem de kaynakların etkin ve sürdürülebilir kullanımının sağlanması açısından elzemdir, Sayın Başkan. Belediye Meclisi olarak görevimiz yalnızca bütçeyi onaylamak değil; aynı zamanda bu bütçenin ne kadar yerinde, nasıl ve kimler için kullanıldığını da denetlemektir.

Unutulmamalıdır ki, kamu yönetiminde en büyük güven sermayesi, israfın önlenmesi, kaynağın doğru yere yönlendirilmesi ve yapılan her harcamanın gerekçesinin milletimize açıklanabilir olmasıdır. Bu sebeple sadece rakamları değil, bu rakamların arkasındaki anlamı ve etkiyi daima sorgulamak, bizlere tevdi edilmiş en temel sorumluluktur.

Takip etmekle yetinmeyen, sorgulayan, yönlendiren ve gerektiğinde müdahale eden bir meclis iradesi, Büyükşehir Belediyesi'nin geleceğine yön verecek en güçlü teminattır.

Sayın Başkanım, belediye başkanları olarak kesin hesabınıza kerhen de olsa “evet” diyoruz.”